اخلاق انتخاباتی در فضای مجازی

پایگاه رهنما:

کاندیداهای ریاست جمهوری در حالی باید طی مدت بیست روز به رقابت در فضای تبلیغات انتخاباتی بپردازند که امسال برای اولین بار و به واسطه شرایط کرونا، کاندیداها امکان استفاده از تجمعات بزرگ و اردوکشی‌های خیابانی را ندارند و مجبورند عمده تلاش خود را صرف تولید محتوا و ارتباط با مردم در فضای مجازی کنند؛ فضایی که نه تنها کمتر از فضای واقعی غبارآلود نیست که در بسیاری از موارد، به واسطه تهمت‌ها، توهین‌ها و کذب‌گویی‌های برخی کاندیداهای ریاست جمهوری علیه کاندیداهای دیگر، به فضایی مسموم‌تر از فضای واقعی بدل شده است.

ورود به تبلیغات انتخاباتی کاندیداهای انتخاب ریاست‌جمهوری درست چند روزی پس از سالروز فتح خرمشهر است؛ اما از سقوط و فتح مجدد خرمشهر، یک جمله مهم به یادگار مانده که شاید در فضای این روزهای انتخابات، توجه به آن کم ارزش نباشد؛ «بچه ها اگر شهر سقوط کرد آن را دوباره فتح می کنیم؛ مواظب باشید ایمانتان سقوط نکند.» این مهمترین جمله‌ای است که از شهید محمد جهان‌آرا فرمانده سپاه خرمشهر، در آغازین روزهای جنگ تحمیلی به جا مانده؛ حالا قریب 41 سال بعد از این سخنان، در شرایطی، آحاد جامعه وارد فضای انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری شده‌اند که تعصب و اصرار برخی هواداران کاندیداها برای پیروزی بر رقبایشان، گویی برایشان همانند فتح خرمشهر است! با این تفاوت که اگر فرمانده رشید آن روزها، اصرار داشت که «ایمان سقوط نکند»، این روزها، عده‌ای بی‌حد و مرز، اخلاق و ایمان را زیر پا گذاشته و برای جلوگیری از سقوط کاندیدای محبوبشان حاضرند دست به هر بی‌اخلاقی و رفتار خارج از قاعده‌ای بزنند. به خصوص که این روزها، به دلیل شرایط کرونا، فضای مجازی به بستر اصلی رقابت‌های انتخاباتی بدل شده است.

رفتارهای خارج از اخلاق هواداران کاندیداها در فضای مجازی، شامل موارد و رفتارهای گوناگونی می‌شود؛ از ورود به حریم خصوصی افراد و سرک کشیدن در زندگی اعضای خانواده گرفته تا انتشار عکس‌های ساختگی و اخبار جعلی پیرامون کاندیدایی که می‌خواهند هر طور شده، زمینش بزنند و از او پله‌ای برای بالا رفتن کاندیدای محبوبشان بسازند. در این میان هم، البته هشتگ‌سازان و پروژه بگیران که وظیفه اصلی‌شان هماهنگی و راه‌اندازی موج‌های سایبری است، بیش از همه فعال هستند و البته پول‌های خوبی هم برای این کارها به جیب می‌زنند!

هشتگ‌هایی که برخی‌هایشان حاوی تمسخر، برخی‌هایشان حاوی توهین و حتی گاهی افتراء به کاندیداهای ریاست جمهوری هستند. نکته جالب توجه این است که همه افراد احراز صلاحیت شده که وارد انتخابات شده‌اند، به صورت بالقوه رئیس جمهور محسوب می‌شوند و از اینرو، حفظ حرمت کاندیداها تا حد زیادی می‌تواند مهم باشد.

از سوی دیگر موضوعی که کمتر به آن توجه می‌شود این است که هم کاندیداها و هم هواداران آنها مراقب باشند تا بجای کوبیدن رقیب، به تبلیغ واقعی از توانمندی‌های کاندیداهای مورد حمایت خود بپردازند. البته رفتار کاندیداها هم در این حوزه قابل توجه است و می‌توان الگویی برای هوادارانشان باشد؛ البته در شرایطی که در برخی مناظرات گذشته، کاندیداها، بیش از تبلیغ خود به تخریب رقیب می‌پرداختند، نمی‌توان انتظار زیادی از هواداران آنها داشت.

جدا از توجه به مسائل اخلاقی در رقابت‌های انتخاباتی به خصوص در فضای مجازی، موضوع مهم دیگری که باید به آن توجه شود، رعایت قوانین و مقررات انتخابات، در تبلیغات کاندیداها و البته رفتار رسانه‌ها در این فضاست؛ هم  کاندیداها و هواداران آنها، و هم رسانه‌ها باید محدودیت‌های تبلیغات را رعایت کرده و بر اساس قانون، كليه رسانه‌هاي ديداري و شنيداري و مكتوب و الكترونيك و ساير شبكه‌هاي مجازي، حق ندارند آگهي يا مطلبي عليه نامزدهاي انتخاباتي درج كنند و يا مطالبي بنويسند كه دال بر انصراف گروه يا اشخاصي از نامزدهاي معين باشد. در صورت وقوع اين تخلف، نامزدهاي مزبور حق دارند پاسخ خود را ظرف هجده ساعت پس از انتشار، به وسيله وزارت كشور به رسانه مزبور بدهند و رسانه مزبور مكلف به نشر فوري آن در اولين زمان ممكن است.

تخلف از این موضوع، ‌ موجب تعطيل نشريه يا سايت خبري يا مركز ارسال پيامك و شبكه‌هاي مجازي از يك تا سه‌ماه است و مدير نشريه يا سايت خبري يا مركز ارسال پيامك و شبكه‌هاي مجازي به شلاق تا هفتاد و چهار ضربه محكوم می‌شود. اگر نويسنده مقاله یا مطلب هم مشخص باشد، اين مجازات شامل نويسنده هم نيز مي‌شود.

البته در شرایطی که رسانه‌های مجازی، با فراگیری بالا، جای رسانه‌های سنتی را گرفته‌اند، باید در این مقررات هم تجدیدنظر شود؛ اما با این وجود، مدیران شبکه‌های اجتماعی که مطابق با قوانین ایران فعالیت می‌کنند باید به طور مداوم، مطالب منتشر شده بر بستر این شبکه‌ها را رصد و پالایش کنند تا از رفتارهای غیرقانونی و خلاف اخلاق جلوگیری شود. البته در مورد شبکه‌های اجتماعی خارجی، چون نه سرور این شبکه‌ها و نه مدیران آنها در داخل کشور حضور ندارند، چنین الزامی برای آنها وجود ندارد. با این وجود، اگر شخص حقیقی، به رفتار غیرقانونی و خلاف اخلاق انتخاباتی، حتی در بستر شبکه‌های اجتماعی بپردازد، چنانچه پلیس فتا بتواند شخص را شناسایی کند، مجازات سختی در انتظار چنین افرادی خواهد بود.